Parafia Rzymsko Katolicka p.w. św. Bartłomieja Apostoła, Czaple Wielkie 1
Proboszcz: ks. Jacek Wójcicki
tel. 12/38-99-063

 

Historia Czapel sięga aż do roku około 1800 przed naszą erą. Na ten okres bowiem datowane są ślady osady, na które natrafiono podczas robót wodociągowych w 1993 roku. Według danych historycznych, tę właśnie osadę o nazwie Czapl – książe Kazimierz Sprawiedliwy w roku 1184 przekazał Kolegiacie św. Floriana w Krakowie, określając bliżej, iż znajduje się ona nad strumykiem, na południe od Przesławic. Nazwa z czasem ulegała zmianie na Nova Czapla, Czaple Duże, a obecnie Czaple Wielkie.

 

Przełomowym wydarzeniem historycznym w Czaplach, było zorganizowanie w latach 1326 – 1347 parafii składającej się z: Czapel, Czapel Małych i Smrokowa. Fundatorem parafii był biskup krakowski Jan Grot, który podczas organizowania parafii, bez uzgodnienia z Konwentem Parafii Miechowskiej, wyłączył wieś Przesławice z parafii miechowskiej i przyłączył do Czapel Małych. Tym pociągnięciem administracyjnym pragnął powiększyć parafię w Czaplach. Konwent poczuł się urażony decyzją biskupa i sprawę zaskarżył do Stolicy Apostolskiej, która spór rozpatrzyła na korzyść Miechowitów, a Przesławice wróciły do parafii miechowskiej. Od początku XV wieku został ostatecznie ustalony terytorialny podział administracji kościelnej i w zasadzie nie uległ zmianom po dzień dzisiejszy. W tym okresie historycznym pojawia się wzmianka o tym, że już w 1345 roku w Czaplach stał kościółek drewniany kryty gontem pod wezwaniem Bożego Ciała. Według przekazu ustnego zasłyszanego w roku 1930 od najstarszych parafian czapelskich, ów kościółek spłonął po nabożeństwie wieczornym od pozostawionej palącej się świecy. Na okoliczność istnienia w tym czasie kościoła – ks. Jan Wiśniewski w swym opisie „Dekanat miechowski", wyd. 1917 r. pisze: "W 1440 roku stał w Czaplach Wielkich kościół drewniany."

 

Z tej informacji można sądzić, iż pożar kościoła miał miejsce około 1440 roku. Dziedzicami Czapel byli wówczas: Jakub Trepka herbu Topor i Mikołaj Berziowski herbu Madrostki. W pierwszej połowie XVIII wieku, Popielowie herbu Sulima, nabyli wieś Czaple Wielkie i dziedziczyli je, aż do zakończenia II Wojny Światowej.

 

W 1523 roku na zgliszczach spalonej świątyni odbyła się konsekracja nowego, murowanego kościoła pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła. Dla upamiętnienia tego wydarzenia, na zewnętrznej ścianie od południa wmurowana jest marmurowa płyta z napisem:

PER ANDREA
PYROCZKY
CONSTRUCTA
EST ECCLESYA
1523.

Przy budowie nowego kościoła budowniczy starał się zachować styl romański o charakterystycznej kwadratowej wieżycy zakończonej w górnej kondygnacji ośmiokątem. W wielu innych szczegółach starał się wzorować na kościele w Wysocicach (sąsiednia parafia z roku 1252). W kościele znajdują się cztery ołtarze. Ołtarz główny drewniany posiada dwie kolumny. W centralnej części znajduje się obraz przedstawiający męczeńską śmierć św. Bartłomieja Apostoła, namalowany przez Wojciecha Eliasza w 1865 roku. Drugi ołtarz z obrazem Matki Boskiej Bolesnej z zasuwą, na której namalowana jest św. Barbara. Trzeci ołtarz jest obrazem św. Józefa z dzieciątkiem Jezus na ręce. Czwarty ołtarz przy kruchcie od strony południowej z obrazem św. Jana Nepomucena. Wszystkie wymienione ołtarze są drewniane.

 

W podziemiach kościoła znajdują się trzy groby. W jednym z nich pod starą zakrystią został pochowany w 1682 roku proboszcz ks. Ignacy Zieleniecki. Drugi znajduje się przy wejściu głównym od strony południowej. Kiedy sklepienia tych grobów zapadły się, zrównano je z ziemią a na wierzchu ułożono cementową posadzkę. Trzeci grób znajduje się w nawie od strony północnej. W grobowcu zostały złożone zwłoki Zofii z Badenich-Popielowej. Zmarła 5 maja 1859 roku. Na własny koszt wyremontowała ona chylący się ku upadkowi kościół (wg. ks. J. Wiśniewskiego) wystawiła drewnianą plebanię, a murem otoczyła przykościelny cmentarz (dokonywano na nim pochówków do 1818 roku). W kościele znajdują się epitafia byłych właścicieli Czapel Wielkich z rodziny Dembińskich i ostatnich właścicieli rodziny Popielów. Na uwagę zasługuje duża, marmurowa tablica z brązową płaskorzeźbą ks. arcybiskupa Wincentego Teofila Chościak Popiela, urodzonego w Czaplach w 1825 roku a zmarłego w 1912 r. Został on pochowany w Warszawie. Na nowym cmentarzu przy głównej alei jest grobowiec, w którym pochowane zostały doczesne szczątki proboszcza ks. kan. Józefa Czyża urodzonego 12 marca 1833 roku a zmarłego 22 stycznia 1924 roku. Posługę duszpasterską w parafii czapelskiej sprawował dwukrotnie przez 63 lata. Obok znajduje się grobowiec ks. dr Stanisława Majchra urodzonego w 1908 roku w Czaplach Wielkich a zmarłego w wieku 42 lat. Na cmentarzu w Czaplach spoczywa również w grobowcu rodzinnym ks. Ludwik Mucha. Podczas ostatniej wojny był kapelanem Oddziałów Partyzanckich majora „Hubala”.

 

Od konsekracji nowego kościoła mijają 483 lata. Czapelska świątynia aczkolwiek jest obiektem zabytkowym, jednak bezklasowym, a to na skutek zmian jakie miały miejsce podczas różnego rodzaju remontów dokonywanych w kościele. Pod koniec XIX wieku, kiedy proboszczem parafii był ks. kan. Józef Czyż, dobudowana została od strony północnej nowa zakrystia. Pierwsza mieściła się w absydzie za wielkim ołtarzem (była ciasna i ciemna). W latach dwudziestych minionego wieku, w ścianie północnej wykute zostały dwa otwory, w których zamontowano okna. W ten sposób odpadły również notowania klasowe obiektu, ale uzyskano więcej światła we wnętrzu kościoła. W tym samym okresie czasowym wykonany został remont wieży niższej na kościele, zatracając równocześnie pierwotny jej kształt, co również miało wpływ na ocenę klasy zabytku. Podczas ostatniego remontu (1995 r.) z inicjatywy i przy współpracy z parafianami byłego proboszcza ks. Zygmunta Sawickiego – obydwie wieże (wyższa i niższa) pokryte zostały blachą miedzianą. Przy remoncie wieży niższej – w oparciu o archiwalne zdjęcie sprzed stu laty - przywrócony został pierwotny jej kształt. W perspektywie czasowej zaplanowano pokryć również blachą miedzianą całe zadaszenie kościoła (około 400 m2). Realizacja przedsięwzięcia była możliwa dzięki dobrze układającej się współpracy proboszcza z parafianami. Dało się to również zauważyć kiedy wyszła sprawa odpowiedniego miejsca pod zbiornik wyrównawczy budowanego wodociągu wiejskiego. Na ten cel udostępniona została działka z własności parafialnej.

 

Obecnie wystrój kościoła wewnątrz i na zewnątrz ulega dostrzegalnej zmianie. Plebania ma nowe pokrycie dachu i orynnowanie. Budynek otoczono obwódką betonową. Koło plebanii jest nowy wewnętrzny plac parkingowy. Na zewnątrz uporządkowane zostało otoczenie kościoła i plebanii. W budowie znajdują się dwa parkingi samochodowe oraz została poszerzona jezdnia na zatokę parkingową. W sadzie przyległym do plebanii usunięty został stary drzewostan, który w przyszłości będzie zastąpiony młodymi drzewkami. Od strony wschodniej teren plebanijny otoczono nowym płotem z elementów betonowych. Zmieniono całościowo zadaszenie tzw. ”babińca” oraz wstawiono, nowe dębowe drzwi boczne kościoła. We wnętrzu dokonano modernizacji oświetlenia i instalacji elektrycznej, wymieniono stare, spróchniałe ławki i mensy ołtarzy bocznych oraz konfesjonał. Zamontowano także automatykę mechanizmu dzwonów, które wzywają teraz nas nie tylko na Msze ale i do tradycyjnych modlitw: południowego „Anioł Pański” i wieczornej godziny „Apelu Jasnogórskiego.To wszystko zostało dokonane dzięki współpracy parafian z ks. proboszczem Jackiem Wójcickim, który od niedawna roku sprawuje duszpasterską posługę w naszej parafii, pełen inwencji i pomysłowości. Osobiście kieruje pracami społecznymi i bierze w nich czynny udział.

 

/tekst: Fryderyk Markiewicz/